„To się nie powtórzy” – cykl rysunków Konrada Strzemeckiego
Cykl rysunków „To się już nie powtórzy”, autorstwa Konrada Strzemeckiego (1891-1956), ilustruje doświadczenia malarza z Powstania Warszawskiego, wygnania ze stolicy do obozu Durchgangslager 121 oraz dalszej tułaczki. Powstał on prawdopodobnie na przełomie 1944 i 1945 roku we wsi w okolicach Jędrzejowa, gdzie malarz został skierowany z pruszkowskiego obozu jako niezdolny do pracy. Prezentujemy 14 szkiców na papierze, których kopie zostały przekazane Muzeum Dulag 121 przez rodzinę Konrada Strzemeckiego.
Konrad Strzemecki urodził się w Czersku w 1891 roku. W 1927 roku ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie na wydziale Sztuk Wnętrza. W czasie okupacji hitlerowskiej mieszkał na Żoliborzu przy ul. Słowackiego 1 i pracował jako nauczyciel rysunku. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego wraz z rodziną trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie. Tam został rozdzielony z najbliższymi – jego syn Kazimierz (przez pewien czas zatrudniony w obozowej kuchni) oraz córka Zofia z mężem Zbigniewem Władyką (a także ich pies „Kajtek”) zostali wyprowadzeni przez pracownika kolei i przedostali się do Ujanowic. Konrad Strzemecki z żoną Olimpią, jako niezdolni do pracy, zostali wysłani do wsi w okolicach Jędrzejowa. Powrócili do Warszawy 23 stycznia 1945 roku. Malarz nie był jedynym członkiem rodziny, który na bieżąco dokumentował wojenne doświadczenia. Jego syn, Kazimierz Strzemecki, starał się uwieczniać życie w okupowanej Warszawie na kliszach swojego aparatu fotograficznego „Kodak”. Podczas wypędzenia ukrył sprzęt wraz z woreczkiem z filmami nieopodal domu, jednak po wojnie ani aparatu, ani klisz nie odnaleziono. Po powrocie do Warszawy Konrad Strzemecki, aż do swojej śmierci w 1956 roku, uczył rysunku w Technikum Geologicznym im. Stanisława Staszica.