menu

08 WRZ

08 WRZ

1883

Fotografia z broszury Stanisława Sierosławskiego „Z czem przychodzi do Polski i do czego dąży Stowarzyszenie Mechaników” 1921. Źródło: Polona

8 września 1883 r., 135 lat w Suwałkach urodził się Aleksander Gwiazdowski – inżynier mechanik, profesor Uniwersytetu w Toledo w stanie Ohio i założyciel The Polish Mechanics Co.Inc., czyli Stowarzyszenia Mechaników Polskich w Ameryce. Związany z Polską Partią Socjalistyczną Gwiazdowski do Stanów Zjednoczonych wyemigrował w 1902 r. ze względu na grożące mu aresztowanie za szmuglowanie druków konspiracyjnych. Za oceanem po ukończeniu Cooper Union Institute w Nowym Jorku i Columbia University zaangażował się w pracę na rzecz Polonii. W 1906 r. powołał do istnienia Polski Instytut Ludowy w Nowym Jorku, w 1910 r. wydawany tamże miesięcznik „Myśl”, a 1915 r. zorganizował Instytut Rzemieślniczy działający przy Kolegium Związku Narodowego Polskiego w Pensylwanii. Od 1914 r. kierował Wydziałem Mechanicznym Uniwersytetu w Toledo. W 1918 r., kiedy Polska odzyskała niepodległość spośród słuchaczy tejże uczelni powołał Stowarzyszenie Mechaników Polskich w Ameryce, które niebawem rozpoczęło wydawanie organu prasowego Stowarzyszenia – pisma „Mechanik”. Stowarzyszenie, któremu udało się zgromadzić znaczny kapitał, niebawem rozpoczęło wykupywanie ziemi w ojczyźnie i uruchamiać fabryki, które miały postawić na nogi zniszczony podczas I Wojny Światowej przemysł na ziemiach polskich. Jedną z pierwszych i największych fabryk Stowarzyszenia była wytwórnia obrabiarek w Pruszkowie. Aleksander Gwiazdowski zmarł w Cleveland 26 lutego 1956 roku.

1928

Zbiory Pruszkowskiego Towarzystwa Kulturowo Naukowego

8 września 1929 r. odbył się I bieg kolarski o mistrzostwo miasta Pruszkowa. Kolarze ścigali się na dystansie 100 kilometrów. Niestety, w wychodzącej wówczas lokalnej prasie nie znaleźliśmy nawet wzmianki o tym wydarzeniu. Wiedzę o nim zawdzięczamy wyłącznie fotografii, która zachowała się w zbiorach Pruszkowskiego Towarzystwa Kulturowo Naukowego.

1939

Zbiory Szymona Kucharskiego

8 września 1939 r. do Pruszkowa wkroczyły wojska niemieckie i rozpoczęła się trwająca do 17 stycznia 1945 r. okupacja miasta. Poniższe zdjęcie ze zbiorów Szymona Kucharskiego wykonane zostało przez niemieckiego żołnierza na rogu ul. 3 Maja i Narodowej na Żbikówku 8 września 1939 r. W monografii „W cieniu Warszawy. Pruszków w latach okupacji hitlerowskiej” Henryk Krzyczkowski tak opisywał przejazd wojsk niemieckich przez Pruszków:

W ósmym dniu wojny około godziny 14.00 wchodzące w skład 4. Dywizji Pancernej oddziały rozpoznawcze. poprzedzane motocyklistami, wjechały do Pruszkowa od strony Helenowa. Było to lewoskrzydłe ubezpieczenie głównej kolumny nieprzyjacielskiej posuwającej się szosą Nadarzyn-Warszawa. Pierwsi wjechali na nierówny bruk ulicy Bolesława Prusa motocykliści. W hełmach bojowych, wielkich ochronnych okularach i z pistoletami maszynowymi. Siedzieli po dwóch na motocyklach z przyczepą. Rozglądali się czujnie po domach i ogródkach. Ulice były puste, sklepy pozamykane, fabryki nieczynne. Dymiła tylko pracująca bez przerwy Elektrownia, manifestując swą bezbronność szeroko otwartą bramą. Za motocyklistami jechały ustrojone zielenią i kwiatami, ozdobione chorągiewkami ze swastyką, samochody pancerne. W odkrytych włazach stali młodzi żołnierze. Lufy karabinów maszynowych niespokojnie wędrowały po oknach mijanych domów. W kilka minut później nadjechały czołgi, wozy sztabowe i wielkie ciężarówki załadowane żołnierzami. Czoło kolumny zatrzymało się przy zerwanym moście na Utracie. (…) Gdy most naprawiono i wzmocniono, sznur różnych pojazdów pancernych ruszył ulicą POW do ulicy 3 Maja, aby przez otwarty przejazd dojechać do szosy warszawskiej.

Skip to content