menu

Komitet Obywatelski (1914-1915)

Komitet Obywatelski (1914-1915)

12 października 1914 r. do Helenowa pod Pruszkowem dotarły wojska niemieckie. Rozpoczął się artyleryjski ostrzał stacjonujących po drugiej stronie miasta wojsk rosyjskich. Część pocisków spadała na Pruszków. Zniszczeniu uległo wiele domów i fabryk, wśród nich fabryka Majewskiego, Warsztaty Drogi Żelaznej, młyn nad Utratą oraz willa „Anielin”. W mieście zapanowały bezrobocie i głód. Obawiano się wybuchu epidemii.

Organizacją pomocy dla mieszkańców zajął się Komitet Obywatelski gminy Pruszków, powołany już 9 sierpnia 1914 r. przez Józefa Troetzera i ks. W. Burakowskiego. Na terenie miasta dzięki jego działalności zaczęły powstawać kuchnie dla biednych (m.in. przy ul. Ołówkowej i Narodowej), herbaciarnie, punkty wydawania gorącej wody oraz składy towarowe dostarczające produkty żywnościowe do sklepów; szpitale dla chorych („Micin”, „Wrzesin”) i ambulatoria; ochronki dla dzieci, bursy dla sierot i schronisko dla starców; działała też łaźnia. Komitet powołał do życia również milicję, przekształconą w 1915 r. w straż obywatelską, a także przejął również zarząd nad pruszkowskimi szkołami. Bolesław Mielczarek w artykule „Działalność Komitetu Obywatelskiego w Pruszkowie w latach 1914-1915” („Mówi Pruszków”, styczeń 1976) podsumowywał:

Ogółem Komitet Obywatelski prowadził 50 instytucji i przedsiębiorstw różnej wielkości. Na sfinansowanie całokształtu swej działalności zebrał łącznie 157,7 tys. rubli, z tego 23% stanowiły dochody własnych przedsiębiorstw i odpłatność niektórych agend, reszta zaś pochodziła z ofiar przede wszystkim społeczeństwa powiatu warszawskiego.

W składzie zarządu znaleźli się Józef Troetzer (prezes), ks. Wincenty Burakowski (wiceprezes), Zenon Rutkowski (skarbnik), Piotr Kukliński (sekretarz), Zofia Więckowska, dr Julian Więckowski, Władysław Hass, Adam Kowalski, Jan Kurzela, Stanisław Dobrowolski, Stanisław Timme. Łącznie w Komitecie zatrudnionych było, nie licząc pracowników nieopłacanych, 109 osób.

W sierpniu 1915 r. Rosjanie opuścili Pruszków, zabierając ze sobą wyposażenie oraz pracowników lokalnych fabryk. Ewakuowano m.in. fabrykę Majewskiego oraz Warsztaty Kolejowe. Dotychczasowe straty wojenne szacowano na 3 miliony rubli. Kiedy Niemcy wkroczyli do miasta, podobnie jak w całym General Gubernatorstwie inne komitety, pruszkowski Komitet Obywatelski rozwiązano. 14 września powołana została Komisja Likwidacyjna, która zakończyła prace 31 stycznia 1916 roku. Tego samego roku nakładem warszawskiej Drukarni „Nowoczesnej” wydane zostało „Sprawozdanie Komitetu Obywatelskiego i Komisji Likwidacyjnej Komitetu gminy Pruszków”. Większą część obowiązków Komitetu przejęła powołana w lutym 1916 roku Rada Miejscowa Opiekuńcza, w której prace zaangażowało się wielu byłych pracowników Komitetu.

Wśród pracowników Rady Miejscowej Opiekuńczej (na fotografii) znalazło się wielu byłych pracowników Komitetu, m.in. dr. Julian Więckowski (stoi czwarty od lewej), Zenon Rutkowski (stoi piąty od lewej), Zofia Więckowska (siedzi druga od lewej) i Józef Troetzer (siedzi drugi od prawej). Zbiory Książnicy Pruszkowskiej

 

Skip to content