Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości to także setna rocznica uzyskania przez Polki praw wyborczych. Z tej okazji chcielibyśmy przypomnieć o dwóch wybitnie zasłużonych dla polskiej oświaty pedagożkach – pionierkach wychowania przedszkolnego w Polsce, które w latach 1903-1906 działały na terenie Pruszkowa. Maria Weryho-Radziwiłłowicz (1858-1944) była założycielką kursów dla wychowawczyń przedszkolnych i ochron, w latach 1918-1926 naczelniem Referatu Przedszkolnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a także autorką kilkudziesięciu książek dla najmłodszych. Z kolei Jadwiga Dziubińska (1874-1937) zapisała się w historii polskiej oświaty jako założycielka szkół rolniczych, m.in. w Pszczelinie, Kruszynku i Sokołówku, a także jako jedna z pierwszych ośmiu posłanek zasiadających w ławach Sejmu Ustawodawczego 1919-1922!

Od 1903 r. w Pruszkowie działało tajne Koło Wychowania Przedszkolnego, powołane do życia przez Marię Weryho-Radziwiłłowicz – działaczkę oświatową, jedną z pionierek wychowania przedszkolnego w Polsce, a prywatnie żonę ordynatora tworkowskiej lecznicy dla obłąkanych dr. Rafała Radziwiłłowicza. Werycho-Radziwiłłowicz była już wówczas znaną pedagożką, propagatatorką nowoczesnych metod wychowania i autorką poczytnej książki „Gry i zabawy towarzyskie w pokoju oraz wolnym powietrzu” (1890), w której podkreślała wychowawczą rolę zajęć ruchowych. W 1904 roku ramach Towarzystwa powstała pionierska, jak na owe czasy, szkoła ochroniarek „Mariadwinek” prowadzona przez Weryho-Radziwiłłowicz i działaczkę oświatową Jadwigę Dziubińską, która od 1900 r. współprowadziła w pobliskim Pszczelinie (dziś dzielnicy Brwinowa) pierwszą szkołę rolniczą w Królestwie Polskim. Pruszkowska placówka kształciła dziewczęta, które miały podjąć pracę oświatową w borykających się z brakiem kadr wiejskich szkołach elementarnych. Jej siedziba mieściła się w użyczonym przez hr. Potulickiego domu przy ul. Szerokiej (dzisiejszej Kraszewskiego) – w którym swoją siedzibę miała także biblioteka hr. Potulickiego. Wśród nauczycieli szkoły był także uczący w niej anatomii dr Rafał Radziwiłłowicz. Władysława Głodowska-Sampolska, która w późniejszych latach uczyła w szkole, w książce Czerwone zorze wspominała:

Dowiedziałam się, że przy «Mariadwinku» jest biblioteka i czytelnia. Ponieważ dotychczas Pruszków nie miał biblioteki i książki trzeba było zdobywać z wielkim trudem, pobiegłam tam natychmiast i zwróciłam się do kierowniczki «Mariadwinka» o zapisanie mnie do czytelni. (…) Mieściła się [szkoła – przyp. Red.] w dużym, ładnym, nowym, jednopiętrowym domu. Piętro było przeznaczone na sypialnie i pokoje wykładowe, parter na jadalnię, bibliotekę i świetlicę, w której odbywały się gimnastyka, śpiew i wieczory artystyczne. (…) W salach wykładowych znajdowały się sosnowe stoły na krzyżakach, proste krzesła i tablice. (…) Blisko szkoły był plac, na którym obecnie stoi kościół. Na tym placu w niedziele i święta uczennice «Mariadwinka» organizowały zabawy dla dzieci na świeżym powietrzu.

W 1906 r. szkołę prowadzoną przez Marię i Jadwigę (stąd jej nazwa – „Mariadwinek”) przeniesiono do nowej siedziby w podwarszawskich Włochach. W stulecie odzyskania niepodległości, a zarazem w stulecie uzyskania przez kobiety praw wyborczych, warto wspomnieć także o dalszych losach dwóch oświatowych pionierek.

Jadwiga Dziubińska kontynuowała działalność oświatową, tworząc m.in. szkołę dla dziewcząt w Kruszynku na Kujawach oraz w Sokołówku, oraz publikując w pismach oświatowych „Zaranie” i „Wyzwolenie”. W czasie Wielkiej Wojny zaangażowała się w prace Towarzystwa Opieki nad Więźniami, które na terenie Imperium Rosyjskiego organizowało pomoc dla przymusowych wygnańców 1915 roku. Po powrocie do niepodległej już Polski w 1919 r. Jadwiga Dziubińska została, z ramienia PSL „Wyzwolenie”, wybrana posłanką – jedną z pierwszych ośmiu kobiet zasiadających w ławach Sejmu Ustawodawczego 1919-1922. Swoje bogate doświadczenie w działalności na niwie oświaty ludowej wykorzystała w pracach nad ustawą o szkołach rolniczych. Do śmierci w 1937 r. działała w towarzystwach krzewiących ideę oświaty ludowej, tj. Polski Związek Ludowy, Związek Młodzieży Wiejskiej czy warszawski Instytut Oświaty i Kultury im. Stanisława Staszica, którego od 1919 r. była przewodniczącą. Za działalność oświatową odznaczona została Krzyżem Niepodległości.

Maria Weryho-Radziwiłłowicz, obok współprowadzenia „Mariadwinka”, działała aktywnie na niwie oświaty, prowadząc kursy dla wychowawczyń przedszkolnych ochronek wiejskich. W 1918 r. przekształcono je w Państwowe Seminarium. W czasie Wielkiej Wojny, jako naczelnik Sekcji Ochron w Wydziale Oświecenia m.st. Warszawy, zorganizowała 16 ochronek, będących pod opieką magistratu. W wyzwolonej Polsce – w latach 1918-1926 – pracowała na stanowisku naczelnika Referatu Przedszkolnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Pełniła je do 1926 kiedy to referat został zlikwidowany. Po zakończeniu pracy w Ministerstwie zaangażowała się w tworzenie czasopisma „Wychowanie Przedszkolne”. Przez całe życie publikowała też prace teoretyczne z zakresu pedagogiki i poczytne książki dla najmłodszych. Zmarła 8 listopada 1944 roku w Krakowie.