menu

100&102 – Stulecie śmierci Kościuszki (15 X 1917)

100&102 – Stulecie śmierci Kościuszki (15 X 1917)

15 października 1917 roku, dokładnie w setną rocznicę śmierci przywódcy insurekcji przeciw zaborcom z 1794 roku, w całym General-Gubernatorstwie, odbyły się podniosłe uroczystości patriotyczne. W Pruszkowie usypano kopiec i odsłonięto popiersie Tadeusza Kościuszki. Był to pierwszy pruszkowski świecki pomnik, który stoi do dziś przy ulicy 3 Maja.

Uroczystość poświęcenia kopca Kościuszki, 15 X 1917 r.

Obchodzone 15 października 1917 r. stulecie śmierci Tadeusza Kościuszki stało się pretekstem do organizacji ogólnonarodowego święta. Za zgodą niemieckich władz, które pragnęły zyskać przychylność Polaków, w całym General Gubernatorstwie odbywały się uroczyste pochody, koncerty i gale. Centralne obchody zorganizował Wydział Wykonawczy Komitetu Kościuszkowskiego w Warszawie, który zachęcał Polaków do udziału w uroczystościach publikowanym w prasie apelem:

Polacy! Nadszedł dzień święta narodowego, setna rocznica zgonu Tadeusza Kościuszki. W skupieniu i powadze rzucamy okiem wstecz na przebytą cierniową drogę, ale zarazem pełni ufności śmiało zwracamy wzrok w wielką przyszłość Narodu, który dąży niezłomnie do niepodległego bytu. W tym momencie dziejowym ustać winny wszelkie niesnaski i tarcia, wszelkie spory i waśnie, bo święto Kościuszki jest świętem zespolenia wszystkich warstw narodu. W stolicy kraju Komitet Kościuszkowski ograniczył obchód do możliwie najskromniejszych granic, czas bowiem nie po temu, aby wspaniale obchodzić to święto zespolenia. Brak nam tu wielu, coby być powinni, setki tysięcy naszych braci oddzielają od nas kordon lub przemoc. Nie jedno więc serce z tłumionym żalem zwracać się będzie ku tym nieobecnym, którzy znaleźć się winni w tym dniu uroczystym w stolicy. Stoimy na przełomie naszych dziejów. Oczy świata zwrócone są na nas. Skupmy się więc dziś jednomyślnie pod znakiem zgody i porozumienia w to wielkie święto narodowe i niech żaden zgrzyt nie zamąci tej harmonji, której wyrazem jest cześć i uwielbienie dla bojownika o niepodległe państwo – Tadeusza Kościuszki.

Podczas stołecznych uroczystości Pruszków reprezentował radny Józef Troetzer, ale w Pruszkowie także zorganizowano podniosłe obchody. Ich pomysłodawcą był proboszcz parafii żbikowskiej ksiądz prałat Tadeusz Damian Czechowski, a w komitecie obchodów znaleźli się m.in.: proboszcz parafii pruszkowskiej ks. Jan Kęsicki, dr Leszek Wolfram, dr Józef Handelsman, komendant Straży Ogniowej Witold Chełmiński, prezes pruszkowskiej Rady Miejscowej Opiekuńczej Zenon Rutkowski oraz dyrektorzy pruszkowskich szkół powszechnych Czesław Babicki i Juliusz Sauter (kierownik szkoły ewangelickiej przy ul. Topolowej 12).

Ksiądz Tadeusz Damian Czechowski

Obchody poprzedziła uchwała Rady Miasta Pruszkowa z 11 października 1917 roku, honorująca imieniem Tadeusza Kościuszki miejską szkołę powszechną i jedną z głównych ulic miasta. W protokole Rady Miasta z 11 października 1917 r czytamy:

Po odczytaniu i przyjęciu protokółu z poprzedniego zebrania, rozpoczęto obrady nad pierwszym punktem porządku dziennego. Postanowiono szkołę miejską oraz ulicę Starowiejską, przy której szkoła się znajduje, nazwać imieniem Tadeusza Kościuszki. Szkoła ma otrzymać tablicę pamiątkową, ulica zaś będzie zaopatrzona w odpowiednie tabliczki z nową nazwą, które rozmieszczone być mają w trzech punktach. Rada Miejska wyraziła również życzenie, aby plac przed szkołą miejską mógł być w przyszłości nabyty na rzecz miasta. W związku ze sprawą uroczystego obchodu 100 letniej rocznicy zgonu Tadeusza Kościuszki, uproszono p. Józefa Troetzera, by zechciał wziąć udział w wyżej wymienionej uroczystości w Warszawie, jako reprezentant członków miejscowej Rady Miejskiej.

Tablicę pamiątkową na budynku szkoły odsłonięto w przeddzień głównych obchodów w Pruszkowie. 15 października w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny na Żbikowie rozpoczęło uroczyste nabożeństwo, po którym mieszkańcy miasta przeszli w pochodzie ulicą Główną (dziś 3 Maja) do skrzyżowania z ulicą Narodową. Tam odbyło się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie umieszczonego na niewielkim kopcu popiersia Tadeusza Kościuszki. Okoliczności przemówienie wygłosił przewodniczący komitetu i pomysłodawca obchodów ksiądz Tadeusz Czechowski.

W okresie międzywojennym tradycja urządzania uroczystych pochodów pod kopiec Kościuszki w kolejne rocznice odzyskania niepodległości utrwaliła się. W dzień 11 listopada ruszał przemarsz weteranów walk o niepodległość, peowiaków, reprezentantów organizacji społecznych, sportowych i zawodowych do kopca Kościuszki, gdzie następowały okolicznościowe przemówienia i złożenie kwiatów.

Skip to content