Archiwum fotografii i dokumentów

Warsztaty Kolejowe (1897-1918)

W 1890 roku Zarząd Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej wykupił położony wzdłuż linii drogi żelaznej 32-hektarowy teren, na którym powstały uruchomione w 1897 roku Warsztaty Naprawy Wagonów Towarowych. Do Żbikowa zaczęli ściągać przeniesieni z ul. Chmielnej w Warszawie robotnicy z rodzinami, a wraz z nimi pracownicy wykwalifikowani oraz inteligencja techniczna – majstrowie, inżynierowie, a w późniejszym okresie także pedagodzy, którzy już na miejscu kształcili kolejne pokolenie pracowników Drogi. Od wczesnych lat 70. XIX w., kiedy Leopold Kronenberg wykupił pakiet kontrolny akcji przedsiębiorstwa, aż do 1911 r., kiedy władze carskie kolej znacjonalizowały, Towarzystwo Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej funkcjonowało jako kuźnia polskich kadr technicznych, z której wychodzili nie tylko świetni inżynierowie, ale także oddani działacze społeczni i oświatowi. W ciągu kilku zaledwie lat rubieże wsi Żbików zamieniły się w prężnie rozwijającą się dzielnicę robotniczą zwaną przez jego nowych mieszkańców Żbikówkiem. Wzdłuż biegnących równolegle do murów Warsztatów ulic – dzisiejszej Narodowej, Mickiewicza i Szkolnej – wznosiło się coraz więcej murowanych kamienic czynszowych, a ul. Główna (dzisiejsza 3 Maja) stała się lokalnym centrum usług i handlu. W 1900 r. na obrzeżach Warsztatów powstała dla dzieci kolejarzy i pracowników zakładu nowoczesna szkoła, a w wybudowanym ok. 1900 r. neogotyckim budynku, stojącym do dziś przy ul. Broniewskiego, z inicjatywy społecznika i pracownika warsztatów inż. Emila Schönfelda utworzono Szpital Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Przy warsztatach działała też biblioteka, sklep kooperatywy kolejarskiej oraz dom ludowy, tzw. „Szwajcarnia”. Nowopowstała dzielnica tętniła życiem. W październiku 1914 r. Warsztaty zostały w dużej części zniszczone w wyniku ostrzału artyleryjskiego, a w lipcu 1915 r. zostały one rozgrabione i wysadzone w powietrze przez armię rosyjską. Razem z wycofującą się armią przymusowo „ewakuowani” zostali pracownicy Warsztatów razem z rodzinami. Niemal 2 tysiące osób trafiło do na wygnanie do Kriukowa nad Dnieprem, Charkowa, Kijowa, Jekaterynosławia i Moskwy.

Gmach administracji Warsztatów zbudowany w 1899 r. według projektu Czesława Domaniewskiego...

Rok: 1908
Źródło: "Przegląd Techniczny" 1908, nr 7

Gmach administracji Warsztatów zbudowany w 1899 r. według projektu Czesława Domaniewskiego...

Rok: 1908
Źródło: "Przegląd Techniczny" 1908, nr 7

Plan gmachu administracji Warsztatów zbudowany w 1899 r. według projektu Czesława Domaniewskiego...

Rok: 1908
Źródło: "Przegląd Techniczny" 1908, nr 7

Fotografia gmachu administracji Warsztatów z książki W. Depnera "Wycieczka koleją wiedeńską" (Warsza...

Fotografia gmachu administracji Warsztatów z książki W. Depnera "Wycieczka koleją wiedeńską" (Warszawa 1904)...

Źródło: Biblioteka Narodowa/Polona

Gmach administracji Warsztatów zbudowany w 1899 r. według projektu Czesława Domaniewskiego...

Źródło: L. Hass, M. Lech, "Dzieje Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pruszkowie", 1969

Warsztaty Kolejowe...

Źródło: L. Hass, M. Lech, "Dzieje Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Pruszkowie", 1969

Zniszczone podczas I wojny światowej hale naprawcze i wieża ciśnień (po lewej) ...

Rok: 1912
Źródło: "Tygodnik Ilustrowany"

Początek sypania kopca Kościuszki - w tle zniszczony teren warsztatów...

Rok: 1917
Źródło: Książnica Pruszkowska

Szpital kolejowy w budowie...

Rok: ok. 1900
Źródło: Pruszkowskie Towarzystwo Kulturalno Naukowe

Szpital kolei wiedeńskiej w Żbikowie...

Rok: 1905
Źródło: A. Wetler "Szpital Szpital Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej na Stacji Żbików dla Nieszczęśliwych Wypadków" (1905)

Plan Szpitala kolei wiedeńskiej w Żbikowie...

Papiernia, ok. 1900 r....

Waga kolejowa...

Źródło: Książnica Pruszkowska

Siedziba szkoły kolejowej przy ul. Szkolnej...

Źródło: Książnica Pruszkowska

Stanisław Michalski - wybitny pedagog, organizator szkoły kolejowej w Żbikówku...

Odezwa pracowników Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej...

Rok: 1905
Źródło: Polona

„Wędrowiec” 1906 nr 49...

Dr Aleksander Wolfram - wieloletni lekarz kolejowy...

Źródło: Książnica Pruszkowska

Leonard Ucieszyński...

Źródło: Zbiory Ligii Kosno-Gębki

Tomasz Kurowski - stolarz...

Mikołaj Archipow...

Michał Lasocki - ślusarz...

Antoni Boenisch - pracownik działu mechanicznego...

Warsztaty Kolejowe (1897-1918)

NEWSLETTER