Obchody Dnia Pamięci 2025 – relacja
Obchody Dnia Pamięci 2025 – relacja
Relacja 1 października 2025W ubiegłą sobotę, 27 września pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” odbyły się uroczyste obchody „Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc” organizowane przez Instytut Pamięci Narodowej, Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Powiat Pruszkowski, Miasto Pruszków, oraz Muzeum Dulag 121. Tegoroczne Obchody zostały objęte Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Karola Nawrockiego. Uroczystości odbyły się Asyście Honorowej Wojska Polskiego. W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele środowisk kombatanckich, senatorowie i posłowie RP, reprezentanci władz państwowych i ambasad, władz samorządowych, przedstawiciele instytucji, muzeów i organizacji społecznych, funkcjonariusze służb mundurowych i proboszczowie i księża z okolicznych parafii, a także nasi najważniejsi goście licznie przybyli Świadkowie Historii – byli więźniowie obozu Dulag 121 i Powstańcy Warszawscy.
W Komitecie Honorowym tegorocznych Obchodów znaleźli się:
• Pani Irena Zofia Romaszewska – była więzień obozu Dulag 121;
• Pani Barbara Wojnarowska-Gautier – była więzień obozu Dulag 121 i Prezes Stowarzyszenia Kontynuatorów Pamięci o Zagładzie Narodu Polskiego – Prawo do Prawdy;
• Pani Barbara Piotrowska – była więzień obozu Dulag 121 i członek Międzynarodowego Komitetu Ravensbrück;
• Pani Janina Iwańska – była więzień obozu Dulag 121 i obozów koncentracyjnych: Auchwitz-Birkenau, Ravensbrück i Neustadt-Glewe
• Pan Zdzisław Zaborski – żołnierz Armii Krajowej VI Rejonu VII Obwodu „Obroża” Okręgu Warszawskiego i autor monografii „Durchgangslager 121. Niemiecka zbrodnia specjalna”;
• Pan Janusz Komorowski – Prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej,
• Pan Stanisław Zalewski – Prezes Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych;
• Pan Wojciech Łukasik – Prezes Stowarzyszenia Dzieci Powstania Warszawskiego 1944;
• Pani Iwona Rutkowska-Kaczmarek – Prezes Stowarzyszenia Dzieci Wojny Oddział Warszawsko-Mazowiecki;
• Pani Hanna Nowakowska – Prezes Fundacji Cultura Memoriae;
• Pan Robert Falkowski – Prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej – Koło nr 6 w Pruszkowie.
Na tegorocznych Obchodach Dnia Pamięci byli obecni m.in:
Przedstawiciele władz państwowych:
- Pan Piotr Głowacki – Doradca Prezydenta RP;
- Pani Bożenna Hołownia reprezentująca Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej;
- Pan Mariusz Górski reprezentujący Wiceminister Bożenę Żelazowską;
- Pani Kamilla Jasińska, zastępca dyrektora Oddziału Instytutu we Wrocławiu reprezentująca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej;
- Pan Pułkownik Mariusz Tomalski reprezentujący Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych;
- Pan Adam Falis – Pełnomocnik Wojewody Mazowieckiego ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych reprezentujący Wojewodę Mazowieckiego;
- Pani Agnieszka Kuźmińska – Zastępca dyrektora Departamentu Kultury, Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego reprezentująca Marszałka Województwa Mazowieckiego
Pan Piotr Kandyba – Poseł na Sejm RP
Pani Kamila Gasiuk-Pihowicz – Posłanka do Parlamentu Europejskiego
Pan Kazimierz Kowalczyk – Wiceprezes Zarządu Okręgu Warszawa Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Pani Anna Rückheim-von Hassell – Kierownik wydziału kultury reprezentująca Ambasadę Republiki Federalnej Niemiec
Pan Adrian Ejssymont – Starosta Pruszkowski
Pan Michał Pihowicz – Członek Zarządu Powiatu Pruszkowskiego
Pan Piotr Bąk – Prezydent Miasta Pruszkowa
Pan Michał Landowski – Zastępca Prezydenta Miasta Pruszkowa
Pan Karol Chlebiński – Przewodniczący Rady Miasta Pruszkowa
Pani Joanna Gierczyńska – Kierownik Muzeum Więzienia Pawiak, oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie
Pani Dominika Jarzyńska-Pokojska – Kierownik Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry, oddział Muzeum Warszawy
Wójtowie i burmistrzowie okolicznych miejscowości
Przedstawiciele służb mundurowych
Proboszczowie i Księża okolicznych parafii
Przedstawicieli instytucji, stowarzyszeń i organizacji społecznych
Dyrektorzy, nauczyciele i młodzież ze szkół Powiatu Pruszkowskiego.
Mieszkańcy Warszawy i Pruszkowa oraz miejscowości Powiatu Pruszkowskiego i okolicznych powiatów
Rozpoczęcie oficjalnych uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” na terenie dawnych Warsztatów Kolejowych i obozu Dulag 121 poprzedził występ kwartetu smyczkowego AMOK. O godz. 12.00 Orkiestra Reprezentacyjna Wojska Polskiego pod dowództwem Pana st. chor. sztab. Mariusza Zarasia, z tamburmajorem mł. chor. Kamilem Demianiukiem odśpiewała Hymn Narodowy.
Podczas uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” Pan Piotr Głowackiego Doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej odczytał przesłanie skierowane do uczestników tegorocznych Obchodów przez Pana Karola Nawrockiego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednym z najbardziej wzruszających momentów w czasie tegorocznych uroczystości były przemówienia Świadków Historii, byłych więźniów obozu Dulag 121. Swoimi refleksami na temat wypędzenia z Warszawy, pobytu w obozie przejściowym w Pruszkowie i dalszej tułaczki podzieli się: Pani Barbara Żurawska, Pan Jerzy Leśniak i Pan Bogusław Czarmiński. Głos zabrał również Pan Krzysztof Jambor, syn Haliny i Ryszarda Jamborów, byłych więźniów obozu Dulag 121.
Miejsce to jest naznaczone bólem i wspomnieniem rozpaczy. Dla mnie jest też miejscem ostatniego wspólnego momentu naszej rodziny. Mój Ojciec Tadeusz Stelmaszczyk, moja mama i ja zostaliśmy wypędzeni z naszego domu przy ulicy Dolnej. Ojciec był powstańcem. Walczył o Polskę, miasto i naszą przyszłość. Kamienica- co wydaje się niepojęte-przetrwała i stoi do dziś, ale my już nigdy do niej nie wróciliśmy jako rodzina. Miałam wtedy niespełna rok. Nie rozumiałam tego, co się wokół mnie dzieje, ale wydarzenia te ukształtowały całe moje życie. Trafiliśmy tutaj – do obozu przejściowego w Pruszkowie. Całą trójką. Wśród zmęczonych, rannych, przerażonych ,wypędzonych ze swoich domów ludzi- tutaj ostatni raz byliśmy razem. Tutaj widziałam Mojego Ojca po raz ostatni. Bo tu, właśnie w tym miejscu, rozdzielono nas – wspominała Pani Barbara Żurawska.
Miałem 12 lat. Przebywaliśmy tutaj dzień i noc. Potem znów przeprowadzili nas na dworzec. Jechaliśmy do obozu Dachau. 4 dni i noce bez picia i jedzenia. – mówił Jerzy Leśniak.
Moi rodzice urodzili się w Śródmieściu Warszawy. Moja mama też widziała w obozie w Pruszkowie po raz ostatni swojego ojca. Rodzice wiedli szczęśliwe życie, dopóki nie wybuchła wojna. – przypomniał Krzysztof Jambor.
Przeżyliśmy rzeczy straszne dla wspaniałych idei wolnościowych. Było dla nich warto żyć i było warto za nie umierać. Ale też stąd wiemy, że tkwienie w aurze cierpiętnictwa, to ciągłe wywlekanie martyrologicznych zdarzeń, niczego nie buduje. Wręcz deprymuje i odbiera siły. Te tragiczne doświadczenia pomagają nam lepiej widzieć rzeczy wspaniałe. A, chcąc robić rzeczy wspaniałe, pragniemy żyć, by je robić. – podkreślał Bogusław Czarmiński.
Po wysłuchaniu wspomnień Świadków Historii uczestnicy uroczystości wysłuchali utworu Grażyny Bacewicz – polskiej kompozytorki i skrzypaczki, która po upadku Powstania Warszawskiego została wygnana wraz z dwuletnią córką do obozu przejściowego w Pruszkowie. Utwór wykonał kwartet smyczkowy AMOK.
Po chwili muzycznej refleksji przemówienie wygłosiła Pani Kamila Gasiuk-Pihowicz posłanka do Parlamentu Europejskiego. Podczas uroczystości głos zabrali także organizatorzy tegorocznych uroczystości Pan Adrian Ejssymont Starosta Pruszkowski, Pan Piotr Bąk Prezydent Miasta Pruszkowa i Pani Kamilla Jasińska, zastępca dyrektora Oddziału Instytutu we Wrocławiu reprezentująca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
W czasie tegorocznych uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” odbyła się również ceremonia wręczenia Medalu „Pro Patria”. Decyzją Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odznaczona została Pani Joanna Kwiatkowska. Pani Joanna Kwiatkowska od listopada 2022 roku bezinteresownie działa na rzecz Muzeum Dulag 121, wykonując kwerendy m.in. w książkach historycznych, biograficznych, monografiach, literaturze wspomnieniowej, prasie okupacyjnej. Dzięki jej pracy archiwum Muzeum Dulag 121 wpłynęło już ponad 1100 ankiet, na podstawie których mogliśmy wpisać ponad 3000 nazwisk byłych więźniów obozu Dulag 121 oraz osób im pomagających do prowadzonego przez Muzeum Dulag 121 projektu badawczego Lista Pamięci.
Po ceremonii wręczenia Medalu „Pro Patria” nastąpiło uroczyste odczytanie Apelu Pamięci przez oficera Pułku Reprezentacyjnego Wojska, a następnie żołnierze Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oddali salwę honorową. Tradycyjnie pod podczas uroczystości odbyła się ceremonia złożenia wieńców przed pomnikiem „Tędy Przeszła Warszawa” przez Świadków Historii – byłych więźniów obozu Dulag 121, przedstawiciela Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Organizatorów Obchodów Dnia Pamięci.
Przed pomnikiem „Tędy Przeszła Warszawa” złożyli wiązanki przedstawiciele Świadków Historii – Pani Krystyna Garbacz, Pan Marek Halter, Pan Jan Szostak i Pan Andrzej Wojciechowski. W imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Karola Nawrockiego wieniec złożył Doradca Prezydenta RP Pan Piotr Głowacki. W imieniu Organizatorów wieniec złożyli: reprezentująca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej zastępca dyrektora Oddziału IPN we Wrocławiu Pani Kamila Jasińska, reprezentujący Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Pan Pułkownik Mariusz Tomalski, Pan Adrian Ejssymont Starosta Pruszkowski, Pan Michał Pihowicz Członek Zarządu Powiatu Pruszkowskiego, Pan Piotr Bąk Prezydent Miasta Pruszkowa, Michał Landowski Zastępca Prezydenta Miasta Pruszkowa i Pani Małgorzata Bojanowska Dyrektor Muzeum Dulag 121.
Po złożeniu kwiatów pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa” głos zabrała Pani Małgorzata Bojanowska dyrektor Muzeum Dulag 121, która zapowiedziała wręczenie symbolicznych bukietów Świadkom Historii, byłym więźniom obozu Dulag 121 przez młodzież ze szkół powiatu pruszkowskiego. Ceremonii wręczenia bukietów towarzyszył występ kwartetu smyczkowego AMOK.
Po zakończeniu oficjalnych uroczystości Obchodów Dnia Pamięci zaprosiliśmy zaproszonych gości na poczęstunek przy siedzibie Muzeum dulag 121. Dla Świadków Historii spotkanie stało się okazją do rozmów i wymiany swoich wojennych doświadczeń. Pan Bogusław Czarmiński wziął udział również w spotkaniu zorganizowanym dla harcerzy z Hufca ZHP Pruszków, podczas którego opowiedział młodzieży o swoich losach podczas Powstania Warszawskiego, okolicznościach wypędzenia z Warszawy, pobycie w obozie Dulag 121 i dalszej tułaczce.
***
Bardzo dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji tegorocznych Obchodów.
Za pomoc przy organizacji i promocji tegorocznych Obchodów Dnia Pamięci pragniemy serdecznie podziękować wszystkim współorganizatorom: Powiatowi Pruszkowskiemu, Miastu Pruszków, Urzędowi do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Instytutowi Pamięci Narodowej.
Dziękujemy Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego i Orkiestrze Wojskowej za asystę honorową podczas uroczystości.
Bardzo dziękujemy dyrekcji i pracownikom MLP Group za udostępnienie terenu i umożliwienie zorganizowania obchodów pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”.
Bardzo dziękujemy Harcerzom z Hufca ZHP Pruszków oraz uczniom z pruszkowskich szkół, którzy aktywnie wspierali nas w dniu uroczystości. Dziękujemy także Komendzie Powiatowej Policji w Pruszkowie oraz Straży Miejskiej za zabezpieczenie uroczystości, a także ochroniarzom Solid pracującym na terenie MLP Group za pomoc w kierowaniu ruchem samochodów.
Dziękujemy patronom medialnym i wszystkim mediom oraz instytucjom, które włączyły się w promocję tegorocznych obchodów, w szczególności: TVP Info, TVP 3, Tygodnikowi „Do Rzeczy”, miesięcznikowi i portalowi: „Historia do Rzeczy” i „Mówią Wieki”, portalowi internetowemu Historykon.pl, dzieje.pl, „Z Pruszkowa”, Telewizji Kablowej Tel-Kab, Radio Bogoria, PR24TV, Pop Radio, miesięcznikowi „Głos Pruszkowa”, „Pruszkowskie Wieści”, „Przegląd Regionalny” i portalowi wpr24.pl.
Szczególne podziękowania kierujemy do MLP Group S.A, który po raz kolejny umożliwił zorganizowanie Obchodów Dnia Pamięci na terenie byłych Warsztatów Kolejowych i Obozu Dulag 121.
Dziękujemy mieszkańcom Warszawy, Pruszkowa i okolicznych miejscowości, którzy wzięli udział w obchodach.
W szczególności za obecność dziękujemy byłym Więźniom Obozu Dulag 121, Powstańcom Warszawskim i kombatantom, którzy każdego dnia dają świadectwo traumatycznych doświadczeń związanych z II wojną światową.
Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z uroczystości, których autorem jest Jerzy Mąkowski, artysta, fotografik i były więzień obozu Dulag 121.
