27-28 marca 1945 roku w willi przy ówczesnej ul. Pęcickiej 5 w Pruszkowie (obecnie ul. Armii Krajowej 11) funkcjonariusze NKWD aresztowali szesnastu członków Rady Jedności Narodowej (podziemnego polskiego parlamentu). Zostali następnie przewiezieni do Moskwy, gdzie wytoczono im pokazowy proces. 27 marca będziemy obchodzić 74. rocznicę tego wydarzenia. Zachęcamy Państwa, aby wspólnie z nami uczcić ich pamięć.

W 1945 roku, po konferencji w Jałcie, przedstawiciele polskiego rządu zdecydowali się na przyjęcie sowieckiego zaproszenia do rozmów na temat powojennej sytuacji Polski. Liczyli na to, że uda im się wynegocjować wejście reprezentantów przedwojennych partii demokratycznych do komunistycznego Tymczasowego Rządu Rzeczpospolitej Polskiej, który w tamtym czasie był już uznany przez polityków Wielkiej Trójki: Józefa Stalina, Winstona Churchilla i Franklina D. Roosevelta za oficjalne władze Polski. Członkowie Rady zakładali, że porozumienie ze stroną sowiecką i polskimi komunistami pozwoli na przeprowadzenie demokratycznych wyborów, które wyłonią faktyczną reprezentację polskich obywateli i zapewnią współudział w rządzeniu krajem.

27 i 28 marca 1945 r. na umówione spotkanie do Pruszkowa przybyło 15 reprezentantów 4 głównych partii, kontynuujących w konspiracji swoją przedwojenną działalność: Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność Równość Niepodległość, Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Narodowego oraz Stronnictwa Pracy. Wśród nich był wicepremier Jan Stanisław Jankowski oraz gen. Leopold Okulicki – ostatni Komendant Główny Armii Krajowej, na tamtą chwilę pełniący funkcję Komendanta Głównego organizacji „NIE”.

Sowieccy przedstawiciele, zapraszając ich wcześniej na rozmowy, zagwarantowali im całkowite bezpieczeństwo, jednak wszyscy zostali podstępnie aresztowani przez NKWD i wywiezieni na Okęcie, skąd odlecieli specjalnym samolotem do Moskwy. Po prawie trzymiesięcznym pobycie w więzieniu NKWD na Łubiance, gdzie byli intensywnie przesłuchiwani i „przygotowywani” do pokazowego procesu, stanęli przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR.

W akcie oskarżenia stwierdzono m.in. „nielegalność” Armii Krajowej oraz Rady Jedności Narodowej. Oskarżonym zarzucono zajmowanie się „terrorystycznymi aktami dywersji” i „szpiegostwem” na tyłach Armii Czerwonej, a także przygotowywanie planu „wystąpienia wojennego w bloku z Niemcami przeciwko ZSRR”. W czasie procesu przesłuchano również złamanych podczas sowieckiego śledztwa żołnierzy AK, którzy obciążali gen. Okulickiego i AK, mówiąc o rzekomej współpracy z Niemcami i działaniach przeciwko Armii Czerwonej.

Troje z oskarżonych zostało uniewinnionych, natomiast reszta dostała wyroki od 4 miesięcy do 10 lat. Niektórych osądzonych zwolniono po kilku miesiącach, ale  zmuszano do emigracji, albo ponownie aresztowano. Gen. Leopold Okulicki i wicepremier Jan Stanisław Jankowski, którzy otrzymali najwyższe wyroki nigdy nie wyszli na wolność. Najprawdopodobniej zostali zamordowani w więzieniach sowieckich.

Z okazji 74. rocznicy aresztowania w Pruszkowie zachęcamy Państwa do wspólnego upamiętnienia aresztowanych przywódców Państwa Polskiego.
27 marca o godz. 13.00 nastąpi złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową przed willą, z której zostali uprowadzeni (ul. Armii Krajowej 11 – naprzeciwko szpitala powiatowego na Wrzesinie).

Klasy 6, 7 i 8 szkół podstawowych oraz szkoły ponadpodstawowe zapraszamy również do skorzystania z lekcji muzealnej poświęconej Procesowi Szesnastu przygotowanej przez Muzeum Dulag 121.