W sierpniu 1914 r. z inicjatywy Józefa Piłsudskiego zawiązana została Polska Organizacja Wojskowa (POW) – konspiracyjna organizacja niepodległościowa utworzona do walki z rosyjskim a później niemieckim zaborcą. POW pod dowództwem J. Piłsudskiego, a od 1917 r. pod wodzą płk. Edwarda Rydza-Śmigłego, wsławiła się wieloma udanymi akcjami wywiadowczo-dywersyjnymi oraz zbrojnymi na terenie Królestwa Polskiego, a także Rosji, Ukrainy i Galicji. Pruszkowski  oddział, którego komenda mieściła się w aptece Bielawskiego przy ul. 3 Maja na Żbikowie, gdzie do dziś znajduje się tablica poświęcona peowiakom, działał na terenie miasta od końca 1916 roku.

Historię liczącego ok. 40 osób. pruszkowskiego oddziału POW w opisał w dziesiątą rocznicę listopadowych wypadków redaktor „Głosu Pruszkowa” w artykule, który zamieszczamy poniżej.

Dzieje Pruszkowskiej Komendy P.O.W.

Historyk w przyszłości określi rolę jaką w dziejach odzyskania państwowości polskiej odegrała Polska Organizacja Wojskowa. Postawiwszy sobie za cel, w myśl idei marsz. Piłsudskiego głównego Jej komendanta, przygotowanie narodu do zbrojnego czynu w momencie dziejowym, zjednoczyła w swoich szeregach tych wszystkich, którzy zdawali sobie racje z tego, że w zakończeniu Wojny Europejskiej naród polski musi chwycić za broń, aby rozprawić się z najeźdźcą. W szeregach P.O.W. stanęła bez różnicy poglądów cała młodzież akademicka, starsza młodzież szkolna, robotnicza i wiejska owiana uczuciem gorącej miłości ojczyzny i zdecydowana krew przelać na jej ołtarzu.
Dzieje Pruszkowskiej Komendy P.O.W. interesują nas szczególnie z łatwo zrozumiałych względów. Ówczesna działalność tej organizacji, okryta tajemnicą konspiracji przed czujnym okiem germańskiego okupanta, mało jest znaną miejscowemu społeczeństwu. Dlatego też uważamy za słuszne dziś, w dziesiątą rocznicę rozbrajania Niemców, działalność tej organizacji podkreślić i podać do wiadomości szerokich warstw. Komenda Pruszkowska P. O, W. powstała w końcu 1916 roku i odrazu w szeregach znalazła się znaczna część młodzieży szkolnej, na terenie Pruszkowa zamieszkałej. Nie od rzeczy będzie dodać, że ludność Pruszkowa wynosiła wówczas tylko. około 6.000 osób, po ewakuacji wszystkich zakładów przemysłowych i wyjeździe znacznej części ludności do Rosji, a składała się w dużej części z kobiet i dzieci. Przy wydatnem poparciu starszego społeczeństwa działalność miejscowej P.O.W, obejmowała coraz szersze koła, a młodzież chętnie garnęła się do pracy przygotowawczej.
     Ćwiczenia odbywano konspiracyjnie, po polach, lasach, pustych mieszkaniach itd. Czujne oko. okupantów starało się organizację wyśledzić, przeczuwając jej istnienie. Dlatego to należało pomyśleć o jakimkolwiek podejściu, o zmyleniu czujności Niemców.
      W tym celu wszyscy peowiacy wstępują do Straży Pożarnej i często, pod pretekstem ćwiczeń strażackich, odbywają ćwiczenia wojskowe. Wyćwiczenie wojskowe oddziału osiąga wysoki poziom, natomiast mocno nie domaga uzbrojenie z łatwo zrozumiałych względów.
      Brak gotówki i brak broni do kupna, były przyczynami najważniejszemi. Przez oddział P. O, W. w Pruszkowie przeszli, i w znacznej liczbie brali czynny udział w rozbrojeniu Niemców następujący obywatele: ś. p. Ptasznik Jan — komendant miejscowy w Pruszkowie; ś. p, Bielawski Jan — szeregowiec — zginął śmiercią bohaterską przy zdobywaniu Wilna; ś. p. Śleszyński Mieczvsław — szeregowiec; Gniewecki Antoni komendant Obwodu Błońskiego; Kwasiborski Józef zastępca komen. Obw. Błońskiego; Piorunowski Alfons zast., komend. miejscowego w Pruszkowie; Pieniążek Mieczysław — b. legjonista — instruktor oddziału; Hichel Wacław — sekcyjny; Kilen Jan — sekc; Olędzki Leon — sekc; Witwicki Wacław sekc; Abramowski Zyg. — legjonista; Abramski Lucjan — szeregowiec; Baraniak Stan. — szer,; Bartosiewicz Henryk — szer.; Bednarski Zygm. — szereg. Borkowski Eug. — legjonista; Chojnacki Kazimierz — szereg.; Chrząstowsiki Miecz, — szereg.; Gierwatowski Feliks — szereg.; Głodlkowsiki Wacław — szereg.; Jackowski Ryszard— szereg.; Janowski Leonard — szer.; Kosmalski Henryk szereg,; Komarnicki Bok — szereg. Krysicki Jan — szer.; Kwiatkowski Feliks — szer.; Kwiatkowski Stan .— szer.; Kukliński Michał — szereg.; Maciaszek Aleksander — szereg.; Olesiński Stefan — szereg.; Ostrowski Władysław — szer. ; Olszewski Adolf — szereg.; Piorunowski Antoni — szereg.; Rozenowicz Józef —szereg.; Strusiński Wacław — szereg.; Trzciński Józef — szereg.;
Zabłotniak Jan — szereg.; Zaremba Alojzy— szereg.; Żak Józef szereg.
      Dzięki wysiłkom tej grupy rozbrojenie Niemców w Pruszkowie odbyło się bardzo sprawnie, a następnie kilkutygodniowy okres po rozbrojeniu minął dla Pruszkowa w zupełnym porządku i spokoju.
      Znaczna większość tych ludzi wstąpiła później do wojska, aby z bronią w ręku bronić granic Wolnej Polski! Poczucie dobrze spełnionego obowiązku niech im będzie nagrodą za ciężką i znojną pracę.
„Głos Pruszkowa” nr 3, 11 XI 1928 r.