1 października obchodziliśmy Dzień Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc. Dzięki wspólnej inicjatywie Starostwa Pruszkowskiego, Muzeum Dulag 121 oraz Fundacji Edukacji Historycznej przez Warszawę i Pruszków przeszły:  IX Marsz Niepokonanych i II Marsz Pamięci. W rekonstrukcji wzięło udział ponad 250 rekonstruktorów z całej Polski. Mieszkańcy Warszawy i Pruszkowa licznie dołączyli do Marszów i wzięli udział w uroczystości pod pomnikiem „Tędy przeszła Warszawa”.

O godzinie 10:00 spod pomnika Powstania Warszawskiego na Placu Krasińskich ruszył zorganizowany po raz dziewiąty przez Fundację Edukacji Historycznej Marsz Niepokonanych. Kilkudziesięciu rekonstruktorów-Powstańców z karabinami na ramieniu wymaszerowało pod niemiecką eskortą pod PASTę, gdzie odbyła się inscenizacja złożenia broni. Wraz z nimi w pochodzie uczestniczyli rekonstruktorzy przebrani za cywilnych mieszkańców Warszawy pędzonych do obozu Dulag 121 oraz mieszkańcy stolicy, którzy przyłączyli się do marszu, aby uczcić pamięć o tragicznym losie powstańczej Warszawy. W tym roku po raz pierwszy trasa Marszu Niepokonanych nie zakończyła się, tak jak w latach ubiegłych, na ulicach stolicy, ale biegła dalej, na teren dawnego obozu przejściowego w Pruszkowie. Nawiązując symbolicznie do dróg, którymi latem i jesienią 1944 roku opuszczali Warszawę wyrzucani z domów mieszkańcy stolicy, a przez krótki okres także powstańcy, uczestnicy marszu udali się na Dworzec WKD Śródmieście, skąd wyruszyli do Pruszkowa. Po przybyciu na miejsce uczestnicy warszawskiego Marszu dołączyli do rekonstruktorów zgromadzonych pod kościołem św. Kazimierza, skąd o godzinie 14:00 wyruszyły połączone Marsze. W sumie ponad 250 rekonstruktorów przeszło ulicami Pruszkowa pod Muzeum Dulag 121, gdzie rozpoczęła się poruszająca historyczna inscenizacja przybycia wypędzonych do obozu. O godzinie 15:00 grupa warszawiaków wkroczyła przez bramę obozową poganiana przez żołnierzy Wehrmachtu i udała się pod halę numer 5, gdzie oczekiwali na nich funkcjonariusze SS. Tam, w miejscu gdzie przed 73 laty decydowano o losach więźniów obozu, przeprowadzona została segregacja. Tak, jak wówczas, oficerowie z emblematami trupich główek kierowali powstańców do obozów koncentracyjnych, rozdzielali rodziny, młodych wysyłali na roboty przymusowe do III Rzeszy, a starszych, chorych i dzieci do transportów jadących na teren Generalnego Gubernatorstwa, podczas gdy polski personel medyczny i kuchenny próbował ulżyć doli wypędzonych, rozdając im wodę i chleb. Symbolicznym zwieńczeniem inscenizacji było zapalenie przez rekonstruktorów zniczy pod pomnikiem „Tędy Przeszła Warszawa” podczas odczytywanego Apelu Pamięci poświęconemu Powstańcom, ludności cywilnej Warszawy oraz wszystkim, którzy nieśli wówczas pomoc więzionym w Dulagu 121. Po odczytanym apelu i odmówionej w intencji wypędzonych i pomagających modlitwie nastąpiła oficjalna część uroczystości, podczas której przemawiali Wojewoda Mazowiecki Zdzisław Sipiera i Starosta Pruszkowski  Maksym Gołoś oraz odczytano listy Jarosława Kaczyńskiego, Ministra Zdrowia Konstantego Radziwiłła oraz Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych ministra Jana Józefa Kasprzyka, w którego imieniu osobom zasłużonym dla upamiętnienia historii obozu Dulag 121 wręczone zostały medale Pro Patria. Odznaczone zostały osoby przechodzące przez obóz przejściowy w Pruszkowie, niosące w nim pomoc wypędzonym warszawiakom i upamiętniające losy cywilnej ludności Powstańczej Warszawy: Jan Eljaszewicz, Edward Kołodziejczyk, Wanda Łabuzińska, Danuta Nemlig, Elżbieta Pajewska, Teresa Siepciłko, Halina Skotnicka, Eulalia Stawińska, Bronisław Włodarczak i Andrzej Znojkiewicz. W imieniu Pani Haliny Skotnickiej (przybyła na uroczystości mając 102 lata) przemówił jej syn i odczytał wiersz napisany dla jego matki przez jednego z uratowanych przez Nią więźniów obozu.

Po uroczystym złożeniu kwiatów i podziękowaniach goście uroczystości, wśród nich wielu kombatantów i świadków historii, przeszli do siedziby Muzeum Dulag 121, gdzie czekał ciepły poczęstunek. O godną oprawę muzyczną uroczystości zadbała Orkiestra Dęta Pruszkowianka.

Pragniemy przy tej okazji złożyć serdeczne podziękowania wszystkim tym, którzy wzięli udział w  obchodach Dnia Pamięci Więźniów Obozu Dulag 121 i Niosących Im Pomoc, w pierwszej kolejności świadkom historii, którzy mieli nieszczęście znaleźć się obozie Dulag 121 w czasie II wojny światowej. Zaszczytem było gościć także członków Stowarzyszenia Dzieci Powstania Warszawskiego 1944. Chcielibyśmy także wymienić w podziękowaniach osoby i instytucje, które wspomogły nas w organizacji obchodów oraz w czasie ich przebiegu. Szczególnie dziękujemy ministrowi Janowi Józefowi Kasprzykowi, który objął patronat honorowy nad obchodami, a także Urzędowi do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Obchody współorganizowaliśmy ze Powiatem Pruskowskim oraz Fundacją Edukacji Historycznej, którym bardzo dziękujemy za współpracę. Szczególne podziękowania należą się także pani Małgorzacie Retkowskiej, rekonstruktorce historycznej, która z pełnym zaangażowaniem prowadziła warsztaty przygotowujące do rekonstrukcji oraz opracowała scenariusz inscenizacji.  Dziękujemy także naszym sponsorom: WKD i PGNiG Termika, bez pomocy których nie zdołalibyśmy unieść realizacji przedsięwzięcia. Swojego terenu użyczyła nam firma Millennium Logistic Parks, i bardzo jej za to dziękujemy. Jesteśmy również bardzo wdzięczni za pomoc naszym partnerom: Pruszkowskiemu Stowarzyszeniu Patriotycznemu, Hufcowi ZHP Pruszków im. Andrzeja Romockiego „Morro”, Szkole Podstawowej nr 98 im. Lucy Maud Montgomery z oddziałami integracyjnymi w Warszawie, Strzelcom Rzeczypospolitej, Młodzieżowemu Domowi Kultury w Pruszkowie. Podziękowania składamy także Orkiestrze Dętej Pruszkowianka. Dziękujemy także wszystkim, którzy czynnie wzięli udział w rekonstrukcji historycznej jako amatorzy – rekonstruktorzy. Byli to mieszkańcy Pruszkowa i okolic, uczniowie pruszkowskich szkół: Szkoły Podstawowej nr 1, Szkoły Podstawowej nr 4, Liceum Ogólnokształcącego im. Tomasza Zana, Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki, Zespołu Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica, Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego, a także uczniowie Podkowiańskiego Liceum Ogólnokształcącego nr 60 w Podkowie Leśnej. W Marszu Pamięci wzięli udział także rekonstruktorzy z następujących grup: GRH Batalion AK „Czata 49”, GRH „Dzieci Mokotowa”, GRH LC, GRH „Othala”, GHR „Parasol”, GRH „WiN”, G.P. „Riese”, KMH „Warszawa, „REKO” oraz rekonstruktorzy z Radomia, a także osoby z Alternatywnego Teatru Tańca Luz z Siedlec i bardzo im dziękujemy ze dali z siebie wszystko, by obchody zapisały się w pamięci społeczności Warszawy, Pruszkowa i okolicznych miejscowości.

Obchody w obiektywie Jacka Sulewskiego